Liệu tôi sẽ nói về những tứ lập luận sáng sủa được truyền tải qua giọng văn giàu chất thơ của Pallasmaa, mà bản dịch của Nhabe Scholae đã bảo lưu thành công? Hay sẽ nói đến cách thiết kế và dàn trang tối giản và thanh nhã của cuốn sách mỏng?

Sau một hồi suy ngẫm, tôi thầy rằng lý do thuyết phục nhất mà mọi người nên đọc Mắt của da là vì tính thách thức của nó với lẽ thường tư duy. Cuốn sách đã mang đến một phê phán sâu xa với định niệm ẩn dấu không chỉ văn hóa kiến trúc hiện đại mà còn chạy dọc truyền thống tri thức tây phương, mà tác giả gọi là “võng tâm luận”, hay nói đơn giản hơn, là nỗi ảm ảnh dai dẳng, coi đôi mắt như điểm xuất phát triết học cho mọi nỗ lực tương tác với thế giới của chúng ta.

Một ví dụ rõ ràng nhất cho điều này là sự phân đổi cơ thể-tâm trí, điều định hình nên văn hóa phương tây.

Theo như sự phân chia này, thì con mắt là một ẩn dụng cho Tâm trí – một phạm trù được phân bổ cho những đặc tính “cao quý” như suy tư hay sự khách quan: hiểu (understand) là thấy (to see), cân nhắc (consider) cũng là chiêm nghiệm (regard). Trong khi đó, cơ thể, gắn với bốn quan năng còn lại là vị giác, xúc giác, thính giác, khứu giác, bị cho là lãnh địa của “cảm xúc” và sự “chủ quan” – những nguồn tri thức và cảm quan bị cho là quá đỗi thấp kém, đến độ dù có bao dung, ta cũng phải chỉnh huấn lại chúng dưới “ánh sáng” của lý trí. Và thứ lý trí này, trong quan niệm truyền thống, cũng không nằm đâu khác ngoài một “tâm trí” nằm ngoài lịch sử, thời gian, không gian – thứ tâm trí khách quan nằm ngoài cơ thể.

Như quan sát của Pallasmaa, những ẩn dụ nằm trong tập quán suy tư này không hề vô hại. Trong kiến trúc của thời hiện đại, những mối liên hệ này là tác nhân gây nên sự tập trung quá mức vào những thiết kế đô thị thỏa mãn thị giác, nhưng lại xa lạ với cảm nhận cơ thể của những người sống trải trong nó. Những nhà thiết kế đô thị hiện đại, lạc hướng trong định kiến ghét bỏ cơ thể, cũng báo hiệu một não trạng phụ thuộc vào hình ảnh thống trị trong thời đại kỹ thuật số sau này, nơi thế giới mà chúng ta chung sống bị làm cho nghèo nàn đi những trải nghiệm cơ thể.